Nederland trekt dertig miljoen euro uit voor deelname aan de Square Kilometre Array (Ska), de grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld. Daarnaast stelt de regering 108 miljoen beschikbaar voor vernieuwende projecten binnen de Nationale Wetenschapsagenda, 55 miljoen voor strategische onderzoekssamenwerking via sectorplannen en vijf miljoen voor meer academische diversiteit. Dat heeft minister Van Engelshoven (OCW) bekendgemaakt in een Kamerbrief waarin ze haar visie, ambities en beleid op het gebied van wetenschap schetst voor de komende vier jaar.
Negen multinationale consortia leggen momenteel de laatste hand aan het ontwerp van de Ska. In West-Australië en Zuid-Afrika komen honderden satellietschotels en duizenden antennes. Het instrument gaat de eerste beelden produceren uit de tijd waarin de vroegste sterren ontstonden en kan daarmee zorgen voor fundamentele doorbraken. Het begin van de bouw staat gepland voor 2021. Met de dertig miljoen van de overheid kan Nederland op 12 maart aanschuiven in Rome, wanneer de internationale partners het Ska-verdrag ondertekenen. Daarnaast maakt Nederland kans om het Europese datacentrum voor de megaradiotelescoop te hosten.
Astron coördineert de Nederlandse bijdrage aan de Ska. Het radioastronomie-instituut uit Dwingeloo leidt de groep die de West-Australische antennestations ontwikkelt naar ontwerp van de Lofar-telescoop. Daarnaast speelt het een belangrijke rol in twee andere consortia die werken aan oplossingen voor de verwerking van de petabit aan data die de antennes elke seconde produceren. ‘Binnen het project hebben we afgesproken dat de deelnemende landen een evenredig aandeel krijgen in de contracten voor de bouw’, aldus Michiel van Haarlem, hoofd van het Ska Office Netherlands bij Astron. ‘Nederlandse bedrijven en instituten maken een goede kans om onderdelen en slimme software te leveren voor de telescoop.’
De mondiaal toonaangevende positie van het Nederlandse onderzoek versterken is een van de drie ambities die OCW-minister Van Engelshoven heeft voor de wetenschap. Daarnaast wil ze de band met de samenleving verstevigen door het budget voor de Nationale Wetenschapsagenda in 2019 te verhogen van zeventig miljoen naar 108 miljoen euro en door wetenschappers te belonen die goed communiceren over hun onderzoek. Haar derde ambitie is dat Nederland een kweekvijver en haven moet blijven voor wetenschappelijk talent. Hierbij trekt ze jaarlijks vijf miljoen uit voor het stimuleren van onderzoekscarrières voor vrouwen in de bètawetenschappen en onderzoekers met een migratieachtergrond.
De financiële impuls vloeit voort uit het regeerakkoord. Daarin heeft het kabinet aangekondigd dat het jaarlijks 250 miljoen euro investeert in wetenschap en onderzoek. Daarboven trekt het eenmalig honderd miljoen euro uit voor onderzoeksinfrastructuur. De door Van Engelshoven bekendgemaakte bestedingen voor 2019 maken deel uit van deze investeringen.