De nucleaire reactor die in Petten medische isotopen produceert, laat het afweten. Bij toeval stuitte ASML op een oplossing.
Een chipmachinefabrikant die een uitvinding doet voor de nucleaire geneeskunde – het kan raar lopen in de research. De onderzoekers van ASML stuitten er dan ook bij toeval op. Ze waren met iets heel anders bezig: evalueren of een vrije-elektronenlaser gebruikt kan worden als euv-bron. Bij hun proeven detecteerden zij molybdeen-99, een voorloper van een in de radiologie veelgebruikt isotoop waarvan de productie dreigt te stokken. Op tv zag een ASML’er hoe Canadese collega’s nieuwe methodes probeerden te ontwikkelen om molybdeen te maken. Zo’n methode – potentieel een hele goede zelfs – hebben wij per ongeluk gevonden, realiseerden ze zich in Veldhoven.
ASML’s concept is vergelijkbaar met wat de Canadezen aan het doen waren: knal zo hard deeltjes op een zorgvuldig gekozen doelwit dat er nucleaire reacties plaatsvinden. De Canadezen werkten met een lineaire versneller, maar ASML denkt met een vrije-elektronenlaser een veel intensere bundel te kunnen maken en dus grotere hoeveelheden radio-isotopen tegen lagere kosten te kunnen produceren – lager zelfs dan de huidige productiemethodes. Waar een lineaire versneller slechts een stad of hooguit een regio zou kunnen bedienen, zou ASML’s concept een van de zeven kernreactoren kunnen vervangen die nu de hele wereld voorzien van molybdeen-99.
Als dat zou lukken, is dat in de eerste plaats een oplossing voor het nijpende probleem dat een aantal van deze reactoren al veel langer draait dan oorspronkelijk de bedoeling was. Ze vertonen daarom kuren. De reactor in Petten lag bijvoorbeeld de afgelopen jaren zo veel stil dat het exploiterende bedrijf, NRG, er bijna aan onderdoor ging. Een andere grote reactor in Canada staakt eind oktober de reguliere productie en zal alleen nog in noodgevallen in actie komen.
Wereldwijd zijn er dan ook grote zorgen of er in de nabije toekomst wel voldoende ‘moly-99’ kan worden geproduceerd voor de tientallen miljoenen scans die jaarlijks worden uitgevoerd met het isotoop dat ontstaat als molybdeen-99 radioactief vervalt (technetium, zie kader).
Device lifecycle management for fleets of IoT devices
Microchip gives insight on device management, what exactly is it, how to implement it and how to roll over the device management during the roll out phase when the products are in the field. Read more. .
Corebusiness
Moly-99 via de vrije-elektronlaser kent dezelfde voordelen ten opzichte van de huidige productiemethodes als het Canadese versnellerconcept. Er is geen verrijkt uranium meer nodig, er ontstaat geen radioactief afval en er kunnen ook andere radio-isotopen mee worden gemaakt die nu niet gangbaar of rendabel zijn.
Met de complete radiologische keten – van nucleaire experts tot oncologen – heeft ASML het afgelopen jaar in het diepste geheim de haalbaarheid en potentie van zijn concept onderzocht. De resultaten zijn dermate bemoedigend dat de partners nu een consortium oprichten om de uitvinding door te ontwikkelen. Dit samenwerkingsverband is in de race om tot Nationaal Icoon te worden uitgeroepen, een status die recht geeft op extra steun en aandacht van de overheid. Voor kwantuminstituut Qutech, sinds eind 2014 Nationaal Icoon, heeft minister Kamp bijvoorbeeld een forse Europese lobby gehouden.
Zolang de onderhandelingen daarover nog niet zijn afgerond, worden de deelnemers niet bekendgemaakt, maar NRG heeft in de media laten weten erbij betrokken te zijn. ASML zal zich geleidelijk terugtrekken omdat de technologie te ver van zijn corebusiness af staat.