De bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiële Markten, Merel van Vroonhoven, zei in een interview begin dit jaar in de Volkskrant: ‘Door de extreem lage spaarrente zijn mensen gevoeliger geworden voor beleggingen waarbij wordt geschermd met hoge rendementen. Ze onderschatten daarvan de risico’s.’ Hoeveel Nederlanders zich inlaten met deze extreem riskante producten weet de AFM niet, maar zij signaleert wel dat het aantal verontrustende meldingen over deze beleggingen in heel Europa fors stijgt.
Een voorbeeld van zo’n riskante belegging zijn volgens Van Vroonhoven cryptomunten als de bitcoin. Zeker 135 duizend Nederlanders beleggen al in cryptovaluta. Dat is een verdubbeling ten opzichte van een jaar geleden. Nog eens 150 duizend Nederlanders overwegen cryptovaluta te kopen.
Het is alweer enige maanden geleden dat de bitcoin hoogtepunt na hoogtepunt bereikte en uiteindelijk piekte op bijna zeventienduizend euro. Steeds meer mensen vroegen zich vertwijfeld af of ze toch niet hadden in moeten stappen, in die bitcoin. Deze vertwijfeling en tegelijk gretigheid en hebzucht, daar spelen aanbieders van riskante beleggingen via internet handig op in. Op de fear of missing out, zoals Merel van Vroonhoven terecht opmerkte. Inmiddels kost die cryptomunt overigens bijna tienduizend euro minder.
Een algeheel verbod van cryptovaluta zoals de bitcoin ligt niet voor de hand, vanwege het decentrale én tegelijk grensoverschrijdende karakter van de munt. Wat wel nodig is, is een passend regelgevend kader en wel in internationaal verband. Logisch natuurlijk, maar dat internationale traject gaat wel tijd kosten, veel tijd. En in de tussentijd is het toezicht en het regelgevend kader onvoldoende toegerust.
Maar wat doen we in die tussentijd? Kunnen we – moeten we – mensen beschermen tegen hun eigen hebzucht? Zou het een idee zijn om de handel in cryptovaluta en/of in daarvan afgeleide producten – al dan niet tijdelijk – onder het bereik te brengen van de Wet op de kansspelen? Zijn cryptovaluta überhaupt meer dan een bijzondere vorm van een kansspel c.q. online gokken?
Ik durf de stelling aan dat in elk geval binaire opties en de van cryptovaluta afgeleide producten de facto niets meer en niets minder zijn dan vormen van kansspelen. Van gamen en gokken. Nu is het wel zo dat deze afgeleide producten al zijn aan te pakken met regelgeving (aangezien het in formele zin beleggingsproducten zijn), maar dat geldt niet voor de cryptomunten zelf.
Dat deze gedachtegang niet helemaal absurd is, daarin word ik gesterkt door wat Merel van Vroonhoven opmerkte over de gamification van de financiële sector. Ik citeer: ‘Het onderscheid tussen financiële producten en gokken vervaagt. Maar beleggingsproducten zijn geen games en de bitcoin is geen spelletje. Mijn zorg is dat met name de jongere generatie, die hiermee opgroeit, het verschil niet meer ziet.’
Ik weet dat de Kansspelautoriteit hiernaar heeft gekeken en tot de conclusie kwam dat in juridische zin cryptomunten niet als kansspelen worden gezien, aangezien er bij een kansspel moet worden meegedongen naar een prijs of premie en dat er een winnaar moet worden aangewezen ‘door enige kansbepaling’ waarop de deelnemers ‘geen overwegende invloed’ kunnen uitoefenen. En toch, is hiermee echt alles gezegd? Is het spelen met cryptomunten niet zó te definiëren dat het alsnog ook in juridische zin een kansspel wordt? Of anders gezegd: is een wetswijziging in die richting denkbaar? Dat zou ook nog eens mooi wat kansspelbelasting kunnen opleveren.