China wil een nieuwe stap zetten in zijn industriële ontwikkeling, maar het Westen ageert steeds luider tegen de manier waarop. Komen economische relaties onder druk te staan?
China wil niet alleen maar spullen met kleine marges maken. Een van de grootste prioriteiten in het huidige vijfjarenplan (2016 – 2020) is dan ook modernisering van de industrie. In tien hightechsectoren ambieert China in 2025 voor een groot deel zelfvoorzienend te zijn: Chinese bedrijven maken dan niet alleen hightech producten als productiemachines, robots, elektrische auto’s en vliegtuigen maar ook de daarvoor benodigde chips, componenten en materialen.
Willen en kunnen zijn twee verschillende dingen – zeker in een land waar nog vaak een bureaucraat en niet de markt winnaars en verliezers bepaalt – maar Chinese bedrijven die over een klein decennium zeventig tot tachtig procent van de binnenlandse markt zouden moeten controleren: het leidt begrijpelijkerwijs tot grote zorgen bij westerse bedrijven. Zij vrezen buitenspel te worden gezet door de Chinese overheid, die niet alleen miljarden pompt in hun Chinese concurrenten maar ook met grote zakken geld in het Westen shopt voor technologie. Op den duur kunnen markten daardoor ontwricht raken.
De spelregels van de WTO stellen paal en perk aan dit soort praktijken, maar voor velen is dat geen geruststelling. Sinds China in 2001 lid werd van de wereldhandelsorganisatie is het land meermalen beschuldigd van onrechtmatige staatssteun en oneerlijke handelspraktijken. Zelfs als deze praktijken met succes worden aangevochten, is het kwaad meestal al geschied: China past weliswaar zijn beleid aan, maar Chinese bedrijven hebben in de tussentijd een flinke hap van de markt veroverd en staan die niet meer af.
Schuren
Het Westen tilde daar niet zo zwaar aan zolang de Chinese economie met dubbele cijfers groeide. Maar nu de groei de laatste jaren afvlakt, zwelt de kritiek aan. De Chinezen beloven al jaren beterschap, maar voor zover het geduld in het Westen al niet op was, heeft de Made in China 2025-strategie alle alarmbellen doen rinkelen. Lijdzame diplomatie wordt ingeruild voor openlijke en felle kritiek.
‘De verzameling beleidsmaatregelen die China hanteert om Made in China 2025 uit te rollen, zijn uitermate problematisch’, stelt Eucham in een rapport dat leest als een noodkreet. Europa dreigt niet alleen een belangrijke exportmarkt te verliezen, diezelfde bedrijven kunnen al dan niet gesteund door overheidsgeld hele sectoren lamleggen, aldus het lobbyvehikel van de Europese Kamers van Koophandel. Ook onafhankelijke denktanks, zoals het Berlijnse Mercator Institute for China Studies, waarschuwen dat het industrieel leiderschap van het Westen op het spel staat.
De Verenigde Staten – ook voordat Trump aan de macht kwam – lijken die waarschuwing serieus te nemen, Europa (nog) niet. Zo werd de Chinese overname van de Duitse halfgeleidermachinefabrikant Aixtron in Washington geblokkeerd en niet in Berlijn. Na akkefietjes in aluminium, staal en duurzame energie heeft de regering Obama China openlijk gewaarschuwd dat ze geen marktverstoring tolereert in de chipsector. ‘De Amerikaanse overheid accepteert geen enkel industrieel beleid dat erop is gericht zich deze industrie toe te eigenen’, aldus een hoge Amerikaanse official, doelend op de honderdvijftig miljard dollar die China heeft gereserveerd om zijn halfgeleiderindustrie naar een hoger plan te tillen.
In politiek Europa blijft zo’n vuist vooralsnog uit. EU-lidstaten hebben uiteenlopende belangen in China en denken anders over vrijhandel. Nederland, bijvoorbeeld, ziet met zijn sterke machinebouwsector juist veel kansen in de Chinese plannen.
Ondertussen probeert China de boel te sussen. Een official herhaalde onlangs het mantra dat zijn land gecommitteerd is aan vrije toegang voor westerse bedrijven maar stelde ook dat het masterplan mogelijk op punten moet worden bijgesteld. Zeker is dat China koste wat kost stagnatie van zijn ontwikkeling wil vermijden, maar het ziet de vrije markt nog altijd niet als het meest probate middel om dat te bereiken. Dat zal blijven schuren.
Meer over de Chinese hightechaspiraties in Bits&Chips 3.