Nieke Roos
1 July 2014

De Europese ruimtevaartorganisatie Esa heeft definitief besloten tot de ontwikkeling van de Athena-röntgentelescoop. Met een camera annex spectrometer en een groothoekruimtecamera gaat deze zeer hete en energierijke verschijnselen bestuderen in het heelal. Het Leidse Cosine Measurement Systems bouwt het optische systeem dat de opgevangen röntgenstraling naar de twee instrumenten leidt. Sron levert de ultragevoelige detector voor de camera/spectrometer.

De Athena moet spectaculaire natuurkundige verschijnselen gaan observeren nabij zwarte gaten en neutronensterren en voor het eerst de samenstelling van de ongrijpbare hete materie (meer dan tien miljoen graden) in clusters van melkwegstelsels nauwkeurig gaan bepalen. Doel is om te weten te komen hoe en waarom gewone materie samenklontert tot hele stelsels en hoe zwarte gaten groeien en hun omgeving beïnvloeden. De lancering staat gepland voor 2028, waarna de telescoop naar verwachting minimaal vijf jaar waarnemingen gaat doen. De technologische bijdragen geven Nederlandse astronomen gegarandeerde waarneemtijd om de kosmische puzzels te helpen oplossen.

Esa_Athena
De verwachting is dat de Athena reuzenstappen gaat zetten in het doorgronden van het hete, energierijke heelal. Illustratie: Esa

Met een gewicht van ongeveer vijf ton, een lengte van circa veertien meter en een röntgenlens met een diameter van drie meter wordt de Athena de grootste röntgentelescoop tot nu toe. De door Cosine ontwikkelde lens heeft vierhonderd vierkante meter aan spiegeloppervlak in de vorm van opeengestapelde dunne platen silicium, geproduceerd door Micronit in Enschede. De levering van de lichte optische systemen brengt honderd miljoen euro in het laatje.

De lens voert de röntgenstraling naar de detector van Sron, bestaande uit een oppervlak met vierduizend onafhankelijke sensoren. Deze hangen allemaal vrij aan draden van siliciumnitride om elke vorm van opwarming zo veel mogelijk uit te sluiten. Mede daardoor kan de diep gekoelde camera scherpe foto’s maken, waarbij elk sensorspectrum een groot kleuronderscheidend vermogen heeft. Met de ontwikkeling van de detector en de speciale uitleestechnologie door het Nederlandse ruimteonderzoeksinstituut is een bedrag gemoeid van ongeveer twintig miljoen euro.

Bits&Chips event Save the date