Wim Hendriksen is lector emeritus.
We horen de laatste tijd steeds vaker van de jeugd dat ze het niet meer zien zitten en de toekomst nauwelijks nog in de ogen durven te kijken. Eerst verwijt je ze nog een gebrek aan ruggengraat, maar dan blijkt dat ze eigenlijk niet anders kunnen: ze krijgen door de gevestigde orde alleen maar informatie voorgeschoteld over een gitzwarte toekomst.
Journalisten dwepen met de zeespiegel die een meter omhoog gaat, dat de hoeveelheid broeikasgassen schrikbarend toeneemt, dat het weer steeds onstuimiger wordt, dat de vergrijzing de welvaart van iedereen doet afnemen, dat je wordt opgeleid voor een vak dat over twintig jaar niet meer bestaat, dat robots en kunstmatige intelligentie je werk overnemen, dat je moet werken tot je er dood bij neervalt, dat pensioenen niet meer zijn te betalen, dat blonde mannen met rare ideeën gelijk willen krijgen, dat je vrijheid en je privacy in een rap tempo naar de vaantjes gaan.
In de filmindustrie is het niet veel beter: er is geen enkele film te vinden die een positief toekomstbeeld schetst, vooral als het gaat over robotisering. Robocop, Minority Report, Prey en zelfs Wall-E schetsen een wereldbeeld van politiestaten waar individuele mensen niks meer te vertellen hebben, laat staan dat die individuen hun eigen visie op die toekomst zouden kunnen implementeren. Boeken beschrijven hetzelfde, maar gelukkig leest de jeugd die toch niet.
Het wordt allemaal gebracht alsof we zitten te kijken naar een verzameling natuurwetten waar we niks aan kunnen veranderen. Alsof het allemaal voldongen feiten zijn. Dat jongeren zelf eigenaar zijn van hun toekomst komt niet meer in hen op, en dat ze er zelf iets aan kunnen doen ook niet. Dat hebben we eruit geslagen.
Daar moeten we eens mee ophouden. We moeten lichtpuntjes maken waar ze zich op kunnen richten, we moeten mooie schilderijtjes schilderen waarin een mooiere, betere toekomst wordt voorgesteld. We moeten films maken die laten zien hoe het allemaal zou kunnen met wat er kan en hoe we ons leven zo kunnen inrichten dat het mooier wordt dan vandaag. We moeten een holodeck maken waarin je je leven van 2050 kunt prototypen. Dus niet zoals wij techneuten alleen vertellen wat er allemaal kan, maar juist wat je ermee kunt en hoe je het zou kunnen gebruiken. We moeten ervoor zorgen dat de jongste generatie weer hoop en dromen krijgt waar ze voor gaat.
En dan niet om spelletjes te spelen of simpele appjes te bouwen maar dingen doen die er echt toe doen, dingen die de kwaliteit van het leven verbeteren. Denk aan minder belasting van het milieu, minder ziektes, veiliger leven, minder vuil werk, verbeterde infrastructuur, kortom: een mooiere toekomst.
Een van de beste methodes om vernieuwing van de grond te krijgen, is verzet tegen de gevestigde orde. En laten we dat nu zo veel mogelijk aan het indammen zijn met alle controlemiddelen die we inzetten onder het mom van terrorismebestrijding. We mogen helemaal niks meer, en de jeugd accepteert dat helaas. Dat moeten we weer een beetje ontregelen. Ga de discussie met ze aan over hoe ze het willen hebben en hoe ze dat moeten bereiken. Geef aan dat als je de macht wilt hebben, dat je die dan zelf moet grijpen. De macht krijg je nooit vrijwillig aangereikt.
Mijn vraag aan de jeugd is dus: durf je de toekomst zelf vorm te geven door de kansen te grijpen die er zijn en durf je nee te zeggen tegen bedreigingen van die mooie toekomst? Ga je meewerken aan een toekomst die zich tegen je keert of ga je iets bouwen waar jij en de kinderen van je kinderen plezier van hebben?