Als bedrijven in een rechtszaak verwikkeld raken, gaan de luiken dicht en wordt de telefoon uitgezet. Dit is alles wat we weten over de patentrechtzaak tussen ASML en Zeiss versus Nikon.
1. Wat vooraf ging
In december 2001 diende Nikon in totaal twaalf aanklachten in, deels bij de Amerikaanse International Trade Commission (ITC) en deels bij een federale rechtbank. Na juridisch getouwtrek werd het dispuut in 2004 geschikt. ASML betaalde 87 miljoen dollar en Zeiss 68 miljoen dollar aan Nikon, waarna de partijen een deel van elkaars technologie tot in de eeuwigheid mochten gebruiken. Voor de rest liep de kruislicentiedeal eind 2009 af, al mochten beide partijen daarna nog een aantal patenten kiezen waarover ze beloofden geen rechtszaak te beginnen. ASML heeft pas in oktober vorig jaar een definitieve keuze gemaakt, staat in het jaarverslag van het bedrijf. Grote haast had het selectieproces niet, omdat in de schikking ook nog een wapenstilstand van vijf jaar na 2009 was afgesproken.

2. Wat er nu speelt
Nikon maakte op 24 april 2017, dus ruim twee jaar na het verlopen van de wapenstilstand, wereldkundig dat het ASML en Carl Zeiss SMT aanklaagt voor elf inbreuken op patenten rondom immersielithografie. Zoals gebruikelijk in dit soort zaken dienden ASML en Zeiss prompt tegenclaims in, maar opmerkelijk genoeg niet op basis van eigen octrooien. Uit speurwerk van Iam, een Brits vaktijdschrift voor intellectueel eigendom, blijkt dat de Nederlands-Duitse tandem de elf ingebrachte patenten heeft aangekocht bij een handelaar. De bulk ervan betreft uitvindingen rondom cmos-beeldsensoren. Eerder had een woordvoerder van ASML tegenover het Eindhovens Dagblad nog de suggestie gewekt dat de patenten voortkwamen uit eigen onderzoek.
3. Waarom is het opnieuw tot een rechtszaak gekomen?
Dat is onduidelijk. ASML ontkent met klem inbreuk te maken op Nikons patenten, maar zegt desalniettemin vanaf 2009 diverse pogingen te hebben ondernomen om tot een hernieuwde deal te komen. Deze ogenschijnlijke tegenstelling verklaart het uit overwegingen van risicomanagement: hoe beter een bedrijf is beschermd, hoe minder aantrekkelijk het is als doelwit in speculatieve rechtszaken. ‘We wilden geen vernieuwing van de kruislicentie om gebruik te maken van intellectueel eigendom, maar om rechtszaken te voorkomen’, aldus een woordvoerder per e-mail.
Volgens ASML wilde Nikon niet serieus onderhandelen over een nieuwe deal, ook niet na inschakeling van een mediator. Nikon ontkent dat en stelt dat juist ASML de dwarsligger is door geen enkele voor Nikon aanvaardbare oplossing te accepteren.
4. Wat zijn de potentiële consequenties voor ASML?
Zeer ernstig. Als Nikon in het gelijk wordt gesteld, zou de rechter de verkoop van immersiescanners kunnen verbieden en zelfs reeds verkochte machines terug kunnen laten halen. De Japanners eisen een verkoopverbod, maar onduidelijk is of ze daadwerkelijk uit zijn op het lamleggen van hun concurrent, of dat ze ‘slechts’ uit zijn op financiële compensatie. Hun inzet zal mede afhangen van de dreiging die uitgaat van ASML’s aangekochte patenten, maar vooral van de industrie. Die zit er waarschijnlijk niet op te wachten dat hun voorkeursleverancier vleugellam wordt gemaakt.
5. Hoe gaat dit verder?
Dit soort zaken zijn volgens octrooigemachtigden zeldzaam in Nederland, maar de Nederlandse rechtspraak heeft de reputatie vlot te functioneren. Dan nog kunnen de juridische procedures een paar jaar duren. Eerder zou er alsnog geschikt kunnen worden.