Ronald Mannak brak zijn promotie aan de TU Delft af om zich volledig te storten op zijn Rotterdamse start-up in muziekspeelgoed. Na aanvankelijk succes en lovende kritieken was het begin dit jaar echter gedaan met 1Uptoys. Financiers hielden de hand op de knip, wat Mannak noopte er een punt achter te zetten. Berooid, tot aan zijn nek in de schulden en zwaar gefrustreerd over het Nederlandse innovatieklimaat probeert hij zijn carrière nu weer vlot te trekken in Silicon Valley.
We schrijven de winter van 2005. Nintendo heeft zijn revolutionaire Wii-afstandsbediening net onthuld in Japan en het Guitar Hero-muziekspel met bijbehorende gitaarcontroller is koud uitgekomen voor de Playstation 2 als Ronald Mannak en een vriend in een Amsterdamse club een elektronische luchtdrum bedenken, niet veel later gevolgd door een elektronische luchtgitaar en een grote USB-speaker (een ’boombox‘). Of het technisch mogelijk is, is dan nog de vraag, maar Mannak ziet er brood in. Hij stopt als aio industrieel ontwerp en elektrotechniek aan de TU Delft en neemt zijn intrek in een Rotterdams kraakpand zonder verwarming, om te werken aan een financieringsplan en alvast te beginnen met de verkoop.
Toys ’R‘ Us Nederland ziet de potentie en brengt de kersverse ondernemer in contact met speelgoedmaker Silverlit. Een week later heeft hij een mondelinge overeenkomst: het bedrijf uit Hongkong koopt de licentie voor de luchtdrum, de luchtgitaar en de boombox en zal de producten gaan produceren en vermarkten. Kerst 2007 moeten ze in de winkels liggen. Mannak neemt twee mensen aan, een afstudeerstagiair industrieel ontwerp en een afgestudeerd elektrotechnicus, regelt een gratis verwarmd onderkomen via de gemeente Rotterdam en in drie weken sleutelen ze daar de eerste prototypes in elkaar. Deze demonstreren ze aan de directie van Silverlit, die voor beurzen in Europa is. De prototypes werken en de hoge heren uit Hongkong zijn enthousiast.
Dan begint Mannaks eigen inleg op te raken. Ook het geld dat Silverlit om de zoveel tijd overmaakt bij het halen van een mijlpaal is niet meer toereikend. ’We moesten toch steeds zelf alles voorschieten‘, vertelt Mannak. ’Toen dat lastig werd, zijn we gaan praten met Nederlandse investeerders. Die gesprekken liepen erg stroef omdat zij niet snapten waar wij mee bezig waren. Uiteindelijk hebben we bij Senternovem (nu Agentschap NL, NR) en de bank een Innovatieborgstellingskrediet (IBSK, NR) weten te regelen voor 225 duizend euro. Door allerlei bureaucratische rompslomp kregen we dat geld echter pas na negen maanden in plaats van de paar weken waar we op hadden gerekend. Gevolg: het team kreeg lange tijd geen salaris en de productiviteit en sfeer daalden tot ver onder het nulpunt.‘
Dit zorgt ervoor dat de definitieve prototypes van de luchtdrum en luchtgitaar pas in de zomer van 2007 klaar zijn, waar begin 2007 het plan was. Tegen de tijd dat Silverlit ze productierijp heeft, zijn de fabrieken echter volgeboekt, zodat het niet gaat lukken het speelgoed voor kerst in de schappen te krijgen. ’Alle orders die we binnen hadden gekregen, werden geannuleerd. Was dat krediet nou maar een paar weken eerder rondgekomen‘, verzucht Mannak. Zijn team – de stagiair is inmiddels vervangen door een programmeur – trekt het niet meer en neemt ontslag. Het derde product, de boombox, zal er daardoor nooit komen.
Faillissement
Mannak laat zich niet uit het veld slaan. 1Uptoys, zoals hij zijn bedrijf heeft gedoopt, wint in 2007 de New Venture Award en de Rotterdam Innovation Award en haalt de finale bij de Broos van Erp Prijs, de Deloitte Rising Star en de Eurocan Award, en dat geeft moed. Toevallig zijn enkele vrienden van de opleiding industrieel ontwerp op zoek naar een stageplek en in korte tijd heeft hij een nieuw team bij elkaar. In het voorjaar van 2008 verschijnen de V-Beat Airdrums en Airguitar dan eindelijk op de markt. De orders beginnen weer binnen te komen, hoewel niet in de aantallen van een jaar eerder.
De bestellingen kunnen niet voorkomen dat 1Uptoys problemen krijgt met de kasstroom. ’We moesten rente betalen voor het IBSK en al snel ook gaan aflossen. Dat we nog midden in de ontwikkeling zaten en dus geen echte inkomsten hadden, daar had de bank geen boodschap aan‘, stelt Mannak. ’Dit laat zien dat het krediet niet is ingericht op innovatie in de hightech. Een bakker koopt er een oven van en kan gelijk broodjes bakken, maar als je een nieuw hightech product maakt, is de terugverdientijd veel langer. Uiteindelijk hebben we extra financiering gevonden in een lening van het Rotterdams Filmfonds, waarmee we het IBSK zijn gaan afbetalen.‘
Dat het Filmfonds überhaupt bereid is te investeren, hangt samen met de strategische heroriëntatie die 1Uptoys heeft ingezet. ’We waren tot de conclusie gekomen dat ons doel – het gat dichten tussen toys en games – goed was, maar dat de route via de speelgoedindustrie niet de juiste was vanwege de lage marges en het conservatieve en krimpende karakter van die markt. Daar kwam bij dat de game-industrie sinds de oprichting van 1Uptoys enorm was veranderd: door het grote succes van de Wii en Guitar Hero was hardware daar zo gek niet meer als toen we begonnen. Onder de naam Monodomo zijn we ons toen op die markt gaan richten en als een gek gaan werken aan een beatboxapp voor de Iphone, die simpele mondklanken omzet in muziek. De bedoeling was om hier later ook hardware bij te ontwikkelen, à la de eerder gemaakte muziekinstrumenten.‘
De eerste versie van BChamp ligt halverwege 2009 in de online schappen van de Apple Store. ’Dat was meer een techdemo, een minimal viable product, om te kijken of het aansloeg‘, legt Mannak uit. Een hypermoderne Youtube-campagne met Apple-oprichter Steve Wozniak die probeert te beatboxen, zorgt voor een vliegende start. ’De eerste maand zetten we gelijk tienduizend stuks af. Op een gegeven moment was BChamp zelfs de best verkochte muziekgame in Nederland en nummer zes in de Verenigde Staten.‘
Dan is ook het Filmfonds-geld op. Om de lonen te kunnen blijven betalen, leent Mannak privé dertigduizend euro bij de bank. Daarnaast lopen er verschillende gesprekken met Nederlandse venture capitalists (VC‘s). ’Het Point-One Innovation Fund hadden we al overtuigd met de BChamp, maar VC‘s stappen doorgaans niet alleen in omdat ze het risico niet in hun eentje willen dragen. Waar één schaap over de dam in Silicon Valley betekent dat er meer volgen, kregen wij dat hier niet voor elkaar. Waar het aan lag? Misschien was ons product een vreemde eend in de bijt, misschien was onze presentatie niet goed genoeg. Wat zeker niet heeft meegeholpen, is de serie vervelende berichten die het Financieele Dagblad net rond die tijd over ons publiceerde. Wij zouden failliet zijn, het zou extreem slecht gaan, ik was een luchtfietser. Toen kwamen we nergens meer binnen. Waren we met ons laatste geld maar naar Silicon Valley verhuisd. Die mogelijkheid hadden we, maar hebben we niet gegrepen omdat we al zo ver waren met het Point-One Innovation Fund.‘
Wanneer Mannak ook nog eens geen uitstel van betaling krijgt voor de rente en de aflossing van het IBSK, rest hem niks anders dan de stekker eruit te trekken. Alle medewerkers krijgen ontslag. ’De IBSK-regels bieden de mogelijkheid om rente en aflossing op te schorten voor maximaal twee jaar, zonder goedkeuring van Senternovem. De bank wilde daar echter niet aan.‘ Sterker nog: de geldverstrekker trekt de lening terug en legt beslag op alle toekomstige inkomsten uit de Airdrums, Airguitar en BChamp. Afgelopen april bekrachtigt de rechtbank het faillissement van 1Uptoys, zoals Mannaks bv officieel nog steeds heet. ’Vanaf de zomer van 2009 tot dat moment hebben we alleen maar lopen knokken voor de financiering. Aan productontwikkeling hebben we niet veel meer kunnen doen.‘
Silicon Valley
Voor Mannak houdt de ellende niet op met het bankroet van 1Uptoys. ’Een voorwaarde voor verkrijging van een IBSK is dat je persoonlijk garant staat voor een deel van de lening, in mijn geval tachtigduizend euro. Alleen dan ben je echt betrokken, denkt Senternovem. Dat ik er zelf twee ton in heb gestopt, telt blijkbaar niet. Nu ben ik dus niet alleen mijn eigen geld kwijt, maar heb ik privé ook een claim van 110 duizend euro plus rente aan mijn broek hangen – tachtigduizend voor het IBSK en dertigduizend voor de lening die ik had afgesloten om de lonen te kunnen doorbetalen. Dat heb ik niet. Ik heb niets meer. Ik kan zelfs geen huur betalen. Als ik niet bij mijn ouders terecht zou kunnen, zou ik dakloos zijn. Als werkgever heb ik ook geen recht op een uitkering. Ja, ondernemersbijstand, maar dat is weer een lening. De bank heeft me bovendien aangemeld bij het BKR, waardoor ik de komende vijf jaar geen rekening kan openen en niet eens een mobiele telefoon met abonnement kan nemen.‘
De regels van Senternovem rond kredietverstrekking maken het moeilijk om succesvol te zijn, vindt Mannak, in het bijzonder voor start-ups in de hightech. ’Het is geen uurtje-factuurtje; doordat je eerst een product moet ontwikkelen, heb je niet direct inkomsten. De snelle terugbetaling – rente na drie maanden, aflossing na een jaar – brengt je dan al gauw in de cashflowproblemen, wat de kans van slagen er niet groter op maakt. Door de hoofdelijke aansprakelijkheid word je bij een faillissement nog eens gepakt, waardoor je niet snel opnieuw begint. Eigenlijk zou de overheid je zo snel mogelijk weer op de been moeten helpen, maar dat doet ze nu niet. In Nederland krijg je maar één kans. Lukt het niet, dan ben je helemaal weg, zowel zakelijk als privé.‘
Momenteel probeert Mannak zijn carrière weer vlot te trekken in Silicon Valley. ’Ik heb het even geprobeerd als consultant, maar in Nederland staan ze niet te springen om iemand in te huren die failliet is gegaan. Een tijdje terug heb ik daarom al mijn spullen verkocht: mijn boeken, mijn cd‘s, mijn dvd‘s, mijn meubels, mijn vaatwasser, mijn wasmachine, en van de opbrengst een ticket gekocht naar San Francisco. Daar heb ik een poosje bij verschillende mensen op de bank geslapen. Nu logeer ik bij een Koreaan die in zijn land hetzelfde is overkomen. Ik heb bijna geen geld, maar ook nauwelijks uitgaven. Ik ben al wel weer een nieuw bedrijf gestart. Met twee andere Nederlanders, die me gratis helpen, werk ik aan hardware en software voor de Iphone. Volgend jaar moet een eerste versie van het product klaar zijn.‘
De 39-jarige Rotterdammer heeft goede hoop dat hij deze keer wel zal slagen. ’Silicon Valley kent een compleet ecosysteem van investeerders en bedrijven die start-ups opkopen, zodat financiering ruim voorhanden is. De voorwaarden zijn bovendien veel beter dan in Europa, waar VC‘s de entrepreneur vaak demotiveren door veel te veel aandelen te nemen. Verder hebben we hier een gigantische gemeenschap van ondernemers, die elke dag verschillende events organiseert om kennis uit te wisselen. Heel fijn is ook dat advocaten gewend zijn met starters om te gaan. Ze hebben start-upspecialisten in dienst en stellen hun kosten uit tot de financiering rond is. Aan die hele generatie ondernemers die in Nederland rondloopt met een enorme schuldenlast en maar niet aan de bak geraakt, zou ik willen zeggen: kom zo snel mogelijk naar Silicon Valley.‘