Dankzij een elektronische therapie van het Nederlands-Zwitserse bedrijf GTX Medical kunnen drie mensen met een gedeeltelijke dwarslaesie weer lopen. Na een paar maanden lukte het ze zelfs om een paar stappen te zetten zonder stimulatie. Deze primeur meldt de Zwitserse neurowetenschapper Grégoire Courtine, hoogleraar aan het EPFL-instituut in Lausanne en chief scientific officer van GTX, in Nature. Een van de succesverhalen is een Nederlandse patiënt van de Nijmeegse Sint Maartenskliniek.
GTX Medical, voorheen G-Therapeutics, heeft vestigingen in Lausanne en op de High Tech Campus in Eindhoven. Het is ontstaan uit een eerder bedrijfje van Courtine en een team van Philips-spinoff Sapiens, dat vergevorderd was met nieuwe technologieën om symptomen van hersenaandoeningen te onderdrukken met elektrische pulsjes. In 2014 telde Medtronic tweehonderd miljoen dollar neer voor de Nederlandse startup. Na strubbelingen met de Amerikaanse moeder en de FDA stapte de helft van de zeventig werknemers vorig jaar vrijwillig op. Een deel van hen sloot zich aan bij G-Therapeutics, de nieuwe onderneming van Sapiens-medeoprichter Sjaak Deckers.
‘Grégoire heeft eigenlijk twee dingen ontdekt’, licht Deckers het werk van Courtine toe. ‘Ten eerste op welke plekken in het ruggenmerg je kunt stimuleren om de spiergroepen te adresseren waarmee je je benen strekt en buigt. Het directe besturingscentrum van je benen zit niet in je hoofd, maar in je ruggengraat. Het regelen van de balans en dat soort dingen, dat gebeurt daar.’
De loopbeweging – de g in ‘G-Therapeutics’ en ‘GTX’ staat voor ‘gait’, Engels voor ‘gang’ – is dus elektronisch te activeren. Chirurgisch moet hiervoor een sonde met diverse elektrodes worden aangebracht in het ruggenmerg, die vervolgens wordt verbonden met een pulsgenerator in de buikholte. Met sensoren in de schoenen kan steeds worden bepaald waar in de loopcyclus de patiënt zit, waarna de pulsgenerator de juiste spiergroepen kan aansturen – normaal de taak van de hersenen. Het autonome loopcentrum doet vervolgens de rest. Zo kan een patiënt dus in principe zonder inbreng van de hersenen lopen.
‘Ten tweede heeft Grégoire ontdekt dat langdurige fysiotherapie ervoor kan zorgen dat de verbindingen met je hersenen zich grotendeels herstellen. Als je heel intensief, intentiegedreven gaat trainen, dus echt probeert een volgende stap te visualiseren, dan gaat je motorcortex signalen naar beneden sturen’, vertelt Deckers. ‘Die houden op in de laesie, maar als je tegelijkertijd ook beweegt, dus als er aan beide kanten iets gebeurt, dan gaan die zenuwen nieuwe uitlopers aanmaken en verbindingen met elkaar vormen. Zo zouden patiënten met een incomplete dwarslaesie weer bewust controle kunnen krijgen over hun spieren en de stimulatie van het motorcentrum op een gegeven moment zelfs niet meer nodig hebben.’
Op basis van deze theorie heeft Courtine een therapie ontwikkeld. Na eerder succes bij ratten en apen is hij er nu dus in geslaagd om mensen met een incomplete, lage dwarslaesie een deel van hun motoriek terug te geven. Hoe blijvend het herstel is en of de methode toepasbaar is op grotere groepen patiënten, zijn belangrijke vragen voor verder onderzoek.